System zamówień publicznych w Polsce stoi przed jednymi z najważniejszych zmian w ostatnich latach. Projekt nowelizacji Prawa zamówień publicznych, który trafił do procesu legislacyjnego w lutym 2025 roku, wprowadza kompleksowe rozwiązania mające na celu modernizację i usprawnienie funkcjonowania tego kluczowego obszaru gospodarki publicznej.
Spis treści
Geneza i kontekst zmian
Inicjatywa nowelizacji Prawa zamówień publicznych wynika z potrzeby dostosowania polskiego systemu zamówień do dynamicznie zmieniających się warunków ekonomicznych oraz wyzwań, z jakimi borykają się zarówno zamawiający, jak i wykonawcy. Gwałtowny wzrost kosztów materiałów i usług, inflacja oraz rosnąca konkurencja ze strony podmiotów spoza Unii Europejskiej wymusiły konieczność wprowadzenia nowych mechanizmów ochronnych i regulacyjnych. Kluczowe założenia projektu:
- Mechanizmy waloryzacyjne wynagrodzeń – jednym z najważniejszych elementów proponowanych zmian jest wprowadzenie mechanizmów waloryzacyjnych, które pozwolą na automatyczne dostosowywanie wartości kontraktów do zmieniających się warunków rynkowych. Rozwiązanie to ma chronić wykonawców przed negatywnymi skutkami inflacji i gwałtownych wzrostów kosztów materiałów czy usług.
- Wzmocnienie pozycji krajowych wykonawców – projekt zawiera przepisy mające na celu wzmocnienie konkurencyjności polskich przedsiębiorców poprzez ograniczenie udziału firm z państw trzecich oraz wprowadzenie dodatkowych kryteriów wykluczenia podmiotów niespełniających odpowiednich standardów technicznych i finansowych.
- Waloryzacja kontraktów – wprowadzenie mechanizmów waloryzacyjnych stanowi odpowiedź na jedno z najczęściej zgłaszanych przez wykonawców problemów – brak możliwości dostosowania wynagrodzenia do zmieniających się kosztów realizacji zamówienia. Nowe przepisy umożliwią automatyczne przekształcenie wartości umowy w oparciu o określone wskaźniki ekonomiczne, co zapewni większą stabilność finansową kontraktów długoterminowych.
- Podwyższenie progów stosowania ustawy – rządowy projekt przewiduje podwyższenie progu stosowania ustawy ze 130 tysięcy złotych do 170 tysięcy złotych. Ta zmiana ma na celu odciążenie zamawiających od obowiązków związanych z przeprowadzaniem pełnych procedur przetargowych w przypadku zamówień o mniejszej wartości, co przełoży się na zmniejszenie biurokracji i przyspieszenie procesów zakupowych.
- Ograniczenia dla wykonawców spoza UE – projekt doprecyzowuje warunki uczestnictwa wykonawców z państw trzecich w polskich postępowaniach o udzielenie zamówienia publicznego. Celem tych regulacji jest ochrona krajowego rynku przed nieuczciwą konkurencją oraz zapewnienie równych szans polskim przedsiębiorcom.
- Rozszerzenie katalogu przesłanek wykluczenia – nowelizacja wprowadza dodatkowe fakultatywne przesłanki wykluczenia wykonawców z postępowania, w tym przypadki nieprzestrzegania gwarancji wykonania czy niewłaściwego wsparcia realizacji kontraktu. Te zmiany mają podnieść jakość świadczonych usług i zwiększyć odpowiedzialność wykonawców.
Proces legislacyjny – aktualny stan prawny
Stan na czerwiec 2025 roku przedstawia się następująco: początkowo złożony poselski projekt (druk nr 1041) z dnia 3 lutego 2025 roku został wycofany 20 lutego 2025 roku. W jego miejsce Rada Ministrów przyjęła 27 maja 2025 roku rządowy projekt UDER15, który obecnie znajduje się w fazie międzyresortowych konsultacji. Harmonogram dalszych prac:
Konsultacje międzyresortowe, prowadzone między ministerstwami rozwoju, budownictwa, cyfryzacji oraz Urzędem Zamówień Publicznych, mają zakończyć się w lipcu 2025 roku. Po ich zakończeniu projekt zostanie przekazany do Sejmu, gdzie odbędą się kolejne czytania i ewentualne wprowadzenie poprawek. Przewiduje się, że głosowanie w Sejmie i Senacie nastąpi jesienią 2025 roku, a nowe przepisy wejdą w życie pod koniec 2025 roku.
Implikacje dla rynku
Dla zamawiających
Zamawiający zyskają większą elastyczność w prowadzeniu postępowań, szczególnie w przypadku zamówień o mniejszej wartości. Podwyższenie progów oraz wprowadzenie mechanizmów waloryzacyjnych pozwoli na lepsze planowanie budżetowe i zmniejszenie ryzyka przekroczenia kosztów realizacji projektów.
Dla wykonawców
Wykonawcy, szczególnie krajowi, otrzymają dodatkowe narzędzia ochrony przed nieuczciwą konkurencją oraz mechanizmy kompensujące wzrost kosztów realizacji zamówień. Jednocześnie będą musieli sprostać wyższym wymaganiom jakościowym i odpowiedzialności za realizację kontraktów.
Dla całego systemu
Proponowane zmiany mają potencjał znaczącego usprawnienia funkcjonowania systemu zamówień publicznych w Polsce, zwiększenia jego efektywności oraz lepszego dostosowania do współczesnych wyzwań gospodarczych.
Wyzwania i kontrowersje
Wprowadzenie nowych regulacji może wiązać się z pewnymi wyzwaniami implementacyjnymi. Szczególną uwagę należy zwrócić na właściwe skalibrowanie mechanizmów waloryzacyjnych, aby z jednej strony chronić wykonawców, a z drugiej nie doprowadzić do nadmiernego wzrostu kosztów zamówień publicznych. Dodatkowo, ograniczenia dla wykonawców spoza UE mogą spotkać się z reakcjami partnerów międzynarodowych i wymagać starannego wyważenia między ochroną krajowego rynku a zobowiązaniami wynikającymi z umów handlowych.
Podsumowanie
Nowelizacja Prawa zamówień publicznych planowana na 2025 rok stanowi kompleksową odpowiedź na aktualne wyzwania polskiego systemu zamówień. Wprowadzenie mechanizmów waloryzacyjnych, podwyższenie progów oraz wzmocnienie pozycji krajowych wykonawców to zmiany, które mogą znacząco wpłynąć na funkcjonowanie tego kluczowego obszaru gospodarki publicznej. Sukces implementacji będzie zależał od właściwego przygotowania szczegółowych przepisów wykonawczych oraz efektywnego procesu wdrożenia przez wszystkie zainteresowane strony.
Ostateczny kształt regulacji zostanie określony w trakcie prac parlamentarnych, jednak już teraz widać, że zmiany będą miały daleko idące konsekwencje dla wszystkich uczestników rynku zamówień publicznych w Polsce.
